#visitopolskie Cmentarz żydowski w Białej

W naszym regionie sporo jest miejsc, które znajdują się gdzieś na uboczu, pokrytych lasem i gęstymi zaroślami. Zjeżdżając czasem kawałek z głównej drogi możemy odkryć prawdziwe skarby, o których istnieniu nie mieliśmy pojęcia. Tak właśnie jest z cmentarzem żydowskim w miejscowości Biała, nieopodal Prudnika. 

Cmentarz żydowski, czyli kirkut, powstał w Białek ok. 1621 roku. W tamtych czasach dzielnica żydowska zajmowała już 1/3 powierzchni miasta, a pod koniec XVIII w. ludność żydowska stanowiła ponad 50% mieszkańców Białej. Jak dowiadujemy się z tablicy informacyjnej przed cmentarzem, Biała nazywana była „macum cadik”, czyli miastem sprawiedliwych. Biała swego czasu była też jedynym miastem na terenie dzisiejszej Opolszczyzny, w którym mogła osiedlać się ludność wyznania mojżeszowego. 

Większość napisów na macewach (czyli tablicach) jest w języku hebrajskim, gdzieniegdzie natrafić można na inskrypcje w języku niemieckim.  Najstarszy nagrobek pochodzi z lat 1621/1622 i należy do Estery, córki Smychy. Ostatni pochówek miał tu miejsce w 1938 roku.

Miejsce to znajduje się na zupełnym uboczu, porośnięte drzewami i bluszczem. Wchodząc na teren kirkutu ma się wrażenie, że czas zatrzymał się tu przed wiekami. Zupełnie jakby dotykało się historii tego miejsca, na myśl przychodzą osoby, które znajdują się w tym miejscu. Czym się zajmowały, jak wyglądały i jakie było ich życie na terenie dzisiejszej Opolszczyzny?

W tradycji żydowskiej, ciał zmarłych po ich pochówku nie można naruszać ani zmieniać ich miejsca. A to dlatego, że obszar cmentarza miał być nienaruszalny do dnia Sądu Ostatecznego, a jednocześnie będąc miejscem nieczystym, musiał on być położony  poza miastem i poza terenem zabudowanym.  

Cmentarzy żydowskich w naszym regionie, lub miejsc po nich, jest naprawdę wiele. Jedne są w lepszym stanie (jak ten w Białej, o który dba Urząd Miasta), po innych została tylko tabliczka informująca, że kiedyś znajdował się tam kirkut. Uważamy, że takie miejsca trzeba chronić, bo stanowią o bogatej i wielowiekowej kulturze naszego regionu. W końcu Ci ludzie chodzili kiedyś po opolskiej ziemi, tutaj pracowali i przeżywali swoje codzienne troski i radości. Zupełnie, jak my teraz…

Kirkut w Białej jest najstarszym cmentarzem żydowskim na Opolszczyźnie, i jednym z dwóch najstarszych i największych na Śląsku. Jeśli zainteresowała Was ta historia to odsyłamy do publikacji Krzysztofa Spychały pt. „Kirkuty na Śląsku Opolskim”, który opisał 35 nekropolii żydowskich, znajdujących się w naszym regionie. Publikacja dostępna jest w Oddziale Terenowym Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Opolu.

na podstawie:

K. Spychała, „Kirkuty na Śląsku Opolskim”, Opole 2019.

P. Burchard, „Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce”, Warszawa 1990.

J. Woronczak, Cmentarz żydowski w Białej [w:] „Opolski Informator Konserwatorski”, Opole 1985, t. 3.