#visitopolskie Muzeum Czynu Powstańczego Góra św. Anny

W tym roku obchodzimy 100. rocznicę Plebiscytu oraz III Powstania Śląskiego. Przy tej okazji zabieramy Was w podróż do Muzeum Czynu Powstańczego na Górze św. Anny. Choć w tym momencie placówki muzealne zamknięte są z powodu pandemii, to zachęcamy Was do odwiedzenia tego miejsca, kiedy już będzie można. A tymczasem zapraszamy z nami na wirtualne zwiedzanie. 

Muzeum znajduje się na Górze św. Anny i jest oddziałem Muzeum Śląska Opolskiego. Najłatwiej trafić do niego jadąc od strony Leśnicy. Z „centrum” Góry św., czyli od Sanktuarium i Domu Pielgrzyma jest nieco oddalone, także trzeba się przygotować na spacer, najlepiej idąc drogą krzyżową. Lokalizacja nie jest przypadkowa – to właśnie Góra św. Anny, wznosząca się dumnie nad Masywem Chełmskim, była rejonem najkrwawszych zmagań zbrojnych III powstania śląskiego w 1921 roku. Stała się także symbolem walki ludu śląskiego o powrót Śląska do odrodzonej po latach zaborów Polski.

Również budynek samego Muzeum związany jest z historią mniejszości polskiej, gdyż właśnie tutaj mieścił się Dom Polski (zwany również Domem Pod Chełmskim Wierchem). Budynek ten, powstały w XIX wieku i pełniący pierwotnie funkcję karczmy został wraz z przyległym gruntem zakupiony w 1936 r. przez Bank Słowiański w Berlinie i oddany do dyspozycji I Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. W latach 1937 – 1939 odbywały się tu zjazdy organizacji  polskich, obozy harcerskie i kolonie. Dom Polski wyposażony był w nowinki techniczne – ustawione w oknach głośniki witały przechodniów dźwiękiem polskiej mowy, chociaż były to lata nasilającego się hitlerowskiego terroru. Tutaj zebrani na sejmiku w październiku 1936 roku członkowie Związku Polaków w Niemczech manifestowali swoją polskość zdecydowanym: Byliśmy – Jesteśmy – Będziemy. W czasie II wojny światowej naziści, w okolicznych lasach, założyli obóz pracy dla Żydów, a w budynku Domu Polskiego umieścili jego komendanturę. 

Ekspozycja składa się z kilku części i wystaw stałych. Wyjątkowo interesująca jest ta poświęcona plebiscytom na Górnym Śląsku. Możemy tu zobaczyć plakaty propagandowe obu stron, które posługiwały się rożnymi stereotypami, aby przekonać do głosowania za Polską lub Niemcami. Można odnieść wrażenie, że nawet po stu latach niektóre wątki propagandowe są nadal żywe i niejednokrotnie podsycane przez różne środowiska. Wśród autentycznych eksponatów wystaw znajdują się m.in.: prawdziwe dokumenty powstańców, autentyczne pisemne rozkazy powstańcze, pieniądze zastępcze czy też elementy umundurowania powstańców. 

Naszym skromnym zdanie, do najcenniejszych eksponatów należą autentyczne sztandary powstańcze: Niech Żyje Polska 1919 i Tobie Polsko. Ten ostatni został odkupiony od samego właściciela w 1968 r., którym był Alojzy Szulc – powstaniec z powiększonego zdjęcia w tle. Przedstawia ono pochód mieszkańców miejscowości Osieka do sąsiedniej miejscowości Rozmierzy (2 maja 1920 r.). Sztandar ten stał się symbolem kolejnych powstań śląskich. 

Ważnym wątkiem powstań, o czym często zapominamy, były kwestie ekonomiczne. Na plakatach plebiscytowych jest to bardzo mocny wątek. Ich twórcy nawołują do: wyzwolenia się od gnębicieli, zerwania pęt niewoli. Powstańcy liczyli, że dzięki przynależności do Polski ich byt się poprawi. 

Największe wrażenie robią prywatne pamiątki powstańców oraz ich zdjęciach. Wystarczy popatrzeć na zmęczone, ale dumne twarze; liche mundury i wyposażenie, żeby zobaczyć w nich przede wszystkim ludzi, podobnych do naszych braci, mężów czy znajomych. Choć powstania śląskie były głównie męską domeną, to trochę brakuje nam w ich narracji o kobietach, które przecież opatrywały rannych czy pomagały organizować całe zaplecze powstańcze, a także niejednokrotnie były wsparciem dla swoich mężczyzn. Liczymy, że w przyszłości powstańczy wątek kobiecy będzie bardziej widoczny 🙂